Kendinizi yarım bıraktığınız bir kitabı, diziyi veya filmi hızlıca bitirmek isterken buluyor musunuz? Yıllardır unutamadığınız bazı anlar veya sorunlar sizin uykunuzu kaçırıyor mu? Ya da bitirmeniz gereken ama ertelediğiniz işleriniz sürekli aklınızın bir köşesinde sizi rahatsız ediyor mu? Bunun gibi yarım kalan işleriniz sizi tedirgin ediyor ve sizi o işleri tamamlamaya yöneltiyorsa aslında farkında olmadan Zeigarnik etkisi yaşıyor olabilirsiniz.
Rus Psikiyatr Bluma Wufona Zeigarnik 1920’ li yıllarda Berlin Üniversitesi restoranında bir grup arkadaşıyla bir araya gelir. Zeigarnik, yemek siparişlerini garsona iletirken garsonun kalabalık gruplarda bile not almadığını ve birçok masaya da hatasız bir şekilde siparişleri getirdiğini gözlemler. Bu durum Zeigarnik’e şaşırtıcı gelir ve garsona bu kadar siparişi not almadan nasıl aklında tuttuğunu sorar. Garson ise daha önce aldığı siparişleri hatırlamadığını bile söyleyip ilk etapta siparişleri aklında tuttuğunu, yemekleri müşterilere ulaştırdıktan sonra siparişlerin aklında kalmadığını ifade eder. Bu durumdan etkilenen Zeigarnik ekibiyle birlikte birçok deney yapar ve yapılan çalışmalar sonucunda “ Yarım kalmış, bitmemiş, kesintiye uğramış işler tamamlanmışlardan daha kolay ve net hatırlanır.” Çıkarımında bulunur ve bu olaya “ Zeigarnik Etkisi ” adını verir. Yani yaşantınız içerisinde sonuca ulaş(a)madığınız, ertelediğiniz ya da istediğiniz doyumu elde edemediğiniz işlerin, tamamladığınız işlere göre daha fazla zihninizi meşgul ettiği yapılan deneyler sonucu tespit edilmiştir.
Zeigarnik etkisi, her alanda karşınıza çıkabilir ve siz fark etmeseniz de zihninizin arka planında hala işlem yapmaya devam eder. Örnek verecek olursak; başladığınız diziler, filmler, kitaplar ya da herhangi bir işi eğer yarıda bırakırsanız, zihninizin bir köşesi sürekli bu işlerin tamamlanacağı ânı bekler ve dönem dönem bunları hatırınıza getirir. Bütün bu yarım kalan işler zihninizde çalışmakta olduğundan bir an önce bu işlemleri sonlandırmak en sağlıklısıdır. Çünkü zihnin bilinçdışı çalışan kısmı, bilinç dahilinde çalışan kısma, yarım kalan işin bitirilmesi konusunda baskı yapar ve sonraki yeni işler bu durumdan negatif yönde etkilenir. Yaşam kaliteniz azalır. Yarım kalan işler tamamlanmadığı takdirde zamanın etkisine bağlı olarak elbette unutulur fakat bu uzun ve yorucu bir süreç olabilir.
Sonuç olarak, Zeigarnik etkisinin farkında olarak hareket edilirse bu durum bir fırsata da çevrilebilir. Mesela ertelediğiniz veya yapmayı sevmediğiniz bir işe ufak bir adım atarak başlarsanız zihin bu işi tamamlayıp rafa kaldırmak isteyecektir. Dolayısı ertelenen işler daha hızlı bir şekilde tamamlanacaktır.
Psk. Dan. Akif TEKİN